Në atdhe (1)

Avioni i Lufthansës zbriti në pistën e Rinasit në mbrëmje vonë, dhe shumë shpejt e gjeta veten në një autobuz të ri e shumë të gjerë, i cili përshkoi në sekonda pak metrat që na ndanin nga salla e hyrjes. Mendova që në aeroportet e huaja, rruga që duhet të bësh nëpër tunelet portativë që lidhin avionët me aeroportin është shpesh më e gjatë se rruga që përshkoi autobuzi. Kështu që e vetmja gjë për të cilën mund të ankohesh në këtë rast është që shkallët e avionit duhet t'i zbresësh e ngjisësh vetë. Për të moshuar dhe të sëmurë diçka jo shumë e volitshme. Por ndoshta së shpejti do t'i vijë rradha dhe tuneleve portativë, sepse Rinasi modernizohet nga viti në vit.

I yni ishte avioni i vetëm në atë orë të vonë, ndaj dhe rradha e pasagjerëve para sporteleve të kontrollit të pashaportave ecte shpejt. Gjysma ndodheshin para sportelit të shtetasve të huaj, dhe teksa shikoja fytyrat e tyre tipike shqiptare, përpiqesha të përfytyroja se çfarë mund të ndjenin ata kur u duheshin të hiqeshin si të huaj para bashkëkombasve, vetëm se mbajnë një pashaportë të një shteti tjetër. Unë vetë nuk kam një të tillë, po gjithnjë e kam pyetur veten: a thua është e lejueshme t'i përdorësh të dyja pashaportat njëkohësisht? Atë shqiptaren për të hyrë e dalë nga Shqipëria, dhe atë të huajën për të hyrë e dalë kudo tjetër. Se tekefundit, kush është kuptimi i dyshtetësisë nëse nuk përdor dot më as pashaportën e vendit të lindjes kur udhëton për aty? Po se ç'kam një frikë që më thotë që autoritetet e shtetit natyralizues nuk e kanë qejf përdorimin e pashaportës kombëtare. Sepse ata duan t'i mbajnë nën kontroll vulat e hyrje-daljeve nëpër botë, sidomos të shtetasve të natyralizuar. Jetojmë në paranojën e post 11 Shtatorit.

Policja në sportel më priti me buzëqeshje dhe më uroi mirëseardhjen teksa vuloste pashaportën. Kur po largohesha, një polic më thirri gjithë mirësjellje të më tregonte që diçka më kish rënë nga libri që mbaja në dorë. Tek merrja nga toka fletën që kish rrëshqitur nga libri, i buzëqesha gjithë mirënjohje policit që ishte treguar aq i vëmendshëm. Fleta ishte vërtet shumë e rëndësishme për planin që kisha bërë për të nesërmen, dhe e dija që do të isha mërzitur pa masë kur të mos e gjeja më mes faqeve të librit.

Ndërkohë, valixhet e para kishin filluar të rrotulloheshin në konvejerin në sallën e bagazheve. Dikur dolën dhe dy valixhet e mia, të rënda nga pesha e porosive të shumta për anëtarët e familjes. Tërë shpresë u drejtova në këndin ku ndodhej në varg i gjatë me karroca. Marr të tërheq një dhe teksa nuk lëvizte shikoj se kishte nevojë për një monedhë 50 lekëshe. Hmm. E dija shumë mirë që nuk kisha asnjë monedhë të asnjë devize në portofol. Modernizimi ka dhe kufizime. Ndoshta pasi janë zhdukur shumë karroca, administruesit e aeroportit kanë menduar këtë trikun e monedhës. Sigurisht që karroca me monedha ka dhe në aeroportet e SHBA-së. Arsyet mund të jenë të njëjta. Në ditët e caktuara për marrjen e plehrave (në zonat rezidenciale çdokush ka kazanët e tij që i nxjerr në buzë të trotuarit një herë në javë), mund të shikosh plot njerëz të varfër, që me një karrocë nga ato të supermarketeve (apo aeroporteve?) lëvizin me ngadalë nga një kazan në një tjetër, për të kërkuar për gjëra me vlerë. Por të paktën këta nuk e zbrasin përmbajtjen e kazanëve përtokë duke nxjerrë e hapur në shesh çdo gjë nga qeset, siç do të shikoja në ditët në vijim kërkuesit e kanoçeve në kazanat e plehrave të Shqipërisë.

Me ca akrobaci, duke u përpjekur të balancoja çantat që kisha në kurriz me dy valixhet që duhet të shtyja me duar (jam e lumtur që janë shpikur valixhet me rrota), arrita të lija pas sallën e madhe të bagazheve dhe të gjendesha para dyerve rrëshqitëse që të nxjerrin në sallën e pritjes. Ndjesia ishte vërtet alarmuese. Unë e vetme, (kisha ngelur e fundit fare ndërsa kryeja akrobacinë) përpara një turme prej mbi një qind vetash që rrinte pas kordonit pengues. E pamundur të gjeja fytyrat e të dashurve të mi. Vetëm djem që më pyesnin nëse kisha nevojë për taksi më dilnin para syve. Por dikur dallova prindërit dhe e kuptova që kisha mbërritur në atdhe.

(vijon - sigurisht, kur të kem kohë)

Fjala më e bukur

Prej më shumë se një shekull e gjysëm, gjermanët e shikojnë veten si "das Volk der Dichter und Denker" (populli i poetëve dhe mendimtarëve), ndoshta me të drejtë, kur mendon që i kanë sjellë botës poetë si Gëte dhe Shiler apo filozofë si Kant dhe Hegel. Ndaj dhe në ruajtje të kësaj trashëgimie, kujdesi për gjuhën vazhdon të kultivohet me pasion dhe sot e kësaj dite. Kështu, në vitin 2004, Këshilli Gjerman për Gjuhën (Deutsche Sprachrat) si dhe Instituti Gëte shpallën një konkurs për zgjedhjen e fjalës më të bukur gjermane. Rreth 23.000 individë nga mbi 100 vende të
botës dërguan me postë sugjerimin e tyre për fjalën më të bukur, duke dhënë dhe nga një shpjegim për zgjedhjen. Sugjerimet që ishin përmendur më shpesh ishin:

1. Liebe (dashuri)
2. Gemütlichkeit (rehat)
3. Sehnsucht (mall)
4. Heimat (atdhe)
5. Kindergarten (kopsht fëmijësh)
6. Freiheit (liri)
7. gemütlich (i rehatshëm)
8. Frieden (paqe)
9. Sonnenschein (rreze dielli)
10. Schmetterling (flutur)

Sidoqoftë, komisioni i përzgjedhjes së fjalës fituese përdori kriteret e tij (tingëllimi, përmbajtja, dhe shpjegimi) për të shpallur fituesit. Një nga anëtarët e jurisë, me mburrje të vetëkuptueshme, u shpreh se "gjermanët janë kampionë bote në krijimin e fjalëve ku theksohen ndjenjat", duke përmendur fjalë si Weltschmerz (lëngim global), Heimweh (mall për atdheun, mëmëdhëmbje), Fernweh (mall për të udhëtuar).

Në vazhdim janë fjalët e zgjedhura fituese nga juria e përbërë nga gjuhëtarë dhe personalitete të artit dhe kulturës:

1. Habseligkeiten (sende që dikush i ka të vyera)
2. Geborgenheit (të ndihesh i mbrojtur dhe i sigurt)
3. lieben (dashuroj)
4. Augenblick (çast)
5. Rhabarbermarmalade (marmalatë nga një lloj fruti)

Një nga përshkrimet më të bukura sipas jurisë ishte ai për fjalën "lieben", sepse sugjeruesja kish shkruar: "lieben (dashuroj) sepse është vetëm një i larg nga leben (jetoj)".

Është e vërtetë që nuk ka shumë kuptim të përpiqesh të gjesh fjalën më të bukur të një gjuhe, sepse bukuria shpesh lidhet me rëndësinë që ka kuptimi i fjalës për një individ. Por është vërtet një eksperiment interesant për të studiuar lidhjen emocionale të njerëzve me gjuhën.

Unë vetë këto ditë kam pasur shpesh në mend fjalën gojëmjaltë, ndoshta si një lloj mbrojtjeje ndaj lajmeve që dëgjojmë nga Shqipëria për mënyrën sesi shprehen politikanët tanë. Kjo fjalë më bën të mendoj që populli ynë, megjithëse i njeh dhe i përdor të gjitha fjalët, ka ditur gjithnjë të vlerësojë ata që mendojnë para se t'i nxjerrin fjalët nga goja. Dhe këtë vlerësim ka ditur ta shfaqë në shumllojshmërinë e mbiemrave që ka krijuar për të kategorizuar të folurën. Të gjithë mbiemrat në vazhdim (mbi 50) janë marrë nga fjalori i gjuhës shqipe:

gojaç, gojartë, gojasllan, gojash, gojashpër, gojëbilbil, gojëbrisk, gojëbuall, gojëçorap, gojëfarmak, gojëfëlliqur, gojëgjarpër, gojëkeq, gojëkamare, gojëhelm, gojëkyçur, gojëkuti, gojëlidhur, gojëlëshuar, gojëlashtë, gojëlopatë, gojëlig, gojëlidhur, gojëmadh, gojëlubi, gojëluan, gojëlopë, gojëmbël, gojëmbajtur, gojëmarraq, gojëmbërthyer, gojëmjaltë, gojëmirë, gojëmbyllur, gojënepërkë, gojëndyrë, gojëmprehtë, gojëpiperkë, gojëpalarë, gojëqepur, gojëprishur, gojërrudhur, gojërëndë, gojëqershi, gojëshpatë, gojësheqer, gojëspec, gojështhurur, gojështrembër, gojëshpuar, gojëthatë, gojëtharë, gojëters, gojëvrarë, gojëvogël, gojëzënë.

Nëse ju do të zgjidhnit një fjalë që ju duket ju më e bukura e gjuhës shqipe, kush do të ishte?

P.S. Artikuj mbi konkursin e gjuhës gjermane mund të gjenden këtu.

Sërish për piraterinë

Gazetarët piratë goditën sërish. Përsëri tek blogu Arti në kohërat e kolerës, përsëri nga e njëjta gazetare, Eralda Kenaj, përsëri nga gazeta Agon. Blogshkruesi Toni Milaqi ka bërë shumë mirë që e ka denoncuar këtë vjedhje në blogun e tij, duke përmendur emrin e Eralda Kenaj disa herë në shkrimin përkatës. Megjithëse artikulli është shkruar vetëm me datë 23 Korrik, sot po të kërkosh për emrin e Eralda Kenaj në Google, artikulli mbi aktin e saj piratesk shfaqet i pari.

Meqë Eralda Kenaj është përsëritëse në veprimin e saj, i cili i ishte bërë i ditur kryeredaktorit të gazetës Agon dhe në rastin e parë, mendoj që duhet të tregojmë solidaritetin tonë me Toni Milaqin dhe të vendosim të gjithë një lidhje me blogun e tij, dhe pikërisht me artikullin e përmendur. Që lidhjet të kenë efektin e dëshiruar, duhet që emrin e Eralda Kenaj ta shoqërojmë me URL-në e artikullit të Tonit, siç kam vepruar unë në këtë postë.

Në këtë mënyrë ndoshta Eralda Kenaj dhe gazeta Agon do të mendohen ca më shumë herën tjetër para se të vjedhin pa leje punën e dikujt tjetër.

Në vazhdim është dhe një kopje e një komenti që Eralda Kenaj kish lënë në blogun e Tonit në qershor pasi Toni kishte denoncuar vjedhjen e saj të parë.

Mosha e Internetit? Jo për Universitetet e Shqipërisë!

Tek diskutonim për mungesën e prezencës në Internet të faqeve të disa departamenteve të Universitetit të Tiranës në blogun Selfmaderadio, vendosa të bëj ca më shumë kërkime për këtë dukuri. Rezultatet e mëposhtëm janë grumbulluar më datë 15 Korrik 2008 dhe i përkasin motorit të kërkimit Google.

Nëse kërkon për "Universiteti Politeknik i Tiranes", si rezultat i parë del një faqe me titullin:

fieindex.html me adresë: www.upt.al/

Kjo adresë nuk funksionon. Asnjë nga 10 adresat e listuara në faqen e parë nga Google nuk janë adresa të UPT ose të ndonjërit prej fakulteteve të tij. Edhe faqet e mëtejshme nuk listojnë adresa që t'i përkasin këtij universiteti. Pra prezenca në Internet e UPT në këtë moment është zero.

Nëse kërkon për "Universiteti i Tiranës", merret i njëjti rezultat si për UPT, pra faqja që nuk funksion:

fieindex.html me adresë: www.upt.al/

Sidoqoftë në vend të pestë gjendet faculty of natural sciences, adresë që të drejton tek një faqe në gjuhë angleze për Fakultetin e Shkencave të Natyrës. Faqja ka dhe një buton për gjuhën shqipe. Një vështrim i programeve të degëve zbulon që ato i përkasin ende sistemit të vjetër 4 ose 5-vjeçar dhe jo atij 3+2 që është instaluar vitet e fundit. Kjo tregon që faqet kanë vite që nuk freskohen. Në vend të nëntë gjejmë "Universiteti Bujqësor i Tiranës", dhe një faqe që nuk është rifreskuar që nga viti 2004. Në vend të dhjetë gjejmë "Botanical Garden Universiteti I Tiranes", por faqja nuk i përket UT, por një shoqate me titullin "Botanic Gardens Conservation International". Më kot klikon faqet e rezultateve nga 10-20, 20-30, etj. As faqja kryesore e UT dhe as faqe të fakulteteve të tjera të tij nuk janë gjetur dot nga Google.

Nëse kërkon për "Ministria e Arsimit", ashtu siç dhe e pret, faqja e Ministria e Arsimit dhe Shkences të shfaqet në vend të parë. Po të klikosh në menunë majtas tek "Arsimi i Lartë" dhe më pas Universitetet të shfaqet një listë me emrat e 11 universiteteve publike dhe 15 universiteteve private. Së pari vë re që emrat e rektorëve ende nuk janë rifreskuar, pra Shezai Rrokaj apo Perparim Hoxha rezultojnë ende si rektorë të UT dhe UPT, pavarësisht se kanë muaj që nuk e kanë më atë funksion. Adresat e Internetit për universitetet publike janë si më poshtë:

Universiteti i Tiranës: www.unitir.edu.al (nuk punon)
Universiteti Politeknik: www.upt.al/ (nuk punon)
Universiteti Bujqësor i Tiranës: www.ubt.edu.al (punon, përmbajtja e 2004)
Universiteti "Luigj Gurakuqi" Shkodër: (nuk ka adresë)
Universiteti "Aleksandër Xhuvani" Elbasan: www.uniel.edu.al (faqja është bosh)
Universiteti "Fan S. Noli" Korçë: www.unkorce.edu.al (punon, vetëm disa faqe kanë informacion, nuk dihet kur është rifreskuar së fundmi.)
Universiteti "Ismail Qemali" Vlorë (nuk ka adresë)
Universiteti "Eqrem Çabej" Gjirokastër: www.uogj.edu.al (punon, është rifreskuar për herë të fundit në Janar 2007. Jo të gjitha faqet kanë informacion.)
Akademia e Arteve: www.akademiaearteve.edu.al (punon, informacioni dhe prezantimi lënë për të dëshiruar, por të paktën tek Njoftime ndodhen kriteret e konkurseve për 2008 dhe datat e tyre.)
Akademia e Edukimit Fizik dhe Sporteve "Vojo Kushi" (nuk ka adresë)
Universiteti "Aleksandër Moisiu" Durrës: www.uamd.edu.al (nuk punon)

Përfundimi: 7 nga 11 universitetet publike ose nuk kanë një adresë interneti (sipas MASH) ose adresat të çojnë në asgjë. Sidoqoftë, nëse kërkon për "Universiteti Ismail Qemali" do të marrësh nga Google në vendin e pestë "University of Vlora" me adresë www.univlora.edu.al. Faqja punon, është profesionale, dhe po të klikosh tek Njoftime mund të vësh re që është rifreskuar në Korrik të 2008. Një kërkim i ngjashëm për "Universiteti Luigj Gurakuqi" nxjerr që ka pasur një adresë për këtë unversitet, www.unishk.edu.al, por kjo nuk funksionon.

Ndërkohë situata për universitet private paraqitet më e mirë. 7 universitete kanë prezencë në Web, faqet janë tërheqëse, dhe ka informacion të freskuar. Nga ana tjetër plot 8 universitete private nuk kanë prezencë në Web.


Konkluzione:
1. Faqja e internetit të MASH ka informacione të vjetëruara dhe të pasakta për universitetet. Edhe një lidhje e dukshme në faqen kryesore me titullin Pranime ne universitete të dërgon tek një faqe ku ka vetëm një lajm në lidhje me Pranimet 2008 (Përcaktimi i koeficientëve të shkollave të mesme). Asnjë informacion tjetër nuk gjendet këtu për degët, fakultetet, universitetet, programet mësimore, e të tjera që duhet të ndihmonin maturantët shqiptarë në zgjedhjen e degës për të studiuar.

2. Dy universitetet më të vjetra dhe të afirmuara të Shqipërisë, UT dhe UPT, nuk kanë prezencë zyrtare në Web. Kjo është sidomos e turpshme kur mendon që këto dy universitete prej shumë vitesh diplomojnë dhjetëra studentë në informatikë dhe inxhinieri kompjuterash. Edhe sikur të mos e paguanin dot faturën përkohësisht universitetet, a nuk gjendeshin dot ish-studentë, pronarë shërbimesh interneti privat (dhe të tillë ka plot), që të pranonin të mos hiqnin prizën për faqet e Internetit dhe ta merrnin pagesën kur të miratohej buxheti?

3. I vetmi universitet publik në Shqipëri që e ka marrë seriozisht rëndësinë e prezantimit në Web është Universiteti i Vlorës. Ndoshta emërimi i rektorit të ri, Tanush Shaska, i ardhur drejtpërdrejt nga SHBA në këtë post, ka qënë vendimtar në këtë drejtim. Megjithëse dhe faqet e këtij universiteti nuk janë të përkryera (shumë programe mësimore janë tërësisht në anglisht, dhe pa referenca për librat që do të përdoren), të paktën informacionet janë freskuar së fundi (gjë që s'mund të thuhet për universitetet e rretheve Korçë dhe Gjirokastër).

Nga ana tjetër asnjë nga faqet e universiteteve publike të Shqipërisë nuk i afrohet për nga cilësia e paraqitjes dhe e informacionit faqeve zyrtare të dy universiteteve shqiptare jashtë kufijve, Universitetit të Prishtinës dhe Universitetit të Tetovës. Dhe kjo të bën të mendosh që më shumë se çështje politike apo financiare, mungesa e prezencës në Internet nga universitetet shqiptare tregon mbi të gjitha mungesë vullneti dhe përgjegjësie.

Fragebogen

Max Frisch, zvicerian nga Zyrihu (1911 - 1991), cilësohet si një nga autorët më të famshëm të letërsisë gjermane të shekullit të XX. Mes veprave të tij, dallohen dhe dy ditare: Ditar 1946-1949 dhe Ditar 1966-1971, të cilët autori i botoi gjatë jetës së vet dhe përmbajnë jo vetëm rrëfime të udhëtimeve në Europën e pasluftës por dhe skica e ide që më vonë u shndërruan në romane dhe drama të autorit. Frisch mbi të gjitha ishte dhe një vëzhgues kritik i shoqërisë njerëzore, dhe i interesuar për të shikuar në thellësi të mendjeve dhe shpirtrave. Shtëpia botuese gjermane Suhrkamp, ka shkëputur nga ditari i dytë një listë të gjatë me 11 pyetsorë dhe i ka botuar si një libërth të vogël, Fragebogen. Po ndaj këtu me ju disa nga pyetjet që i kushtohen temës së miqësisë. Temat e tjera të pyetsorëve janë: martesa, femrat, shpresa, humori, paraja, atësia, atdheu, pasuria, dhe vdekja.

1. A ju duket se jeni një mik i mirë?

2. Çfarë përjetoni si tradhti:
a. kur e bën tjetri?
b. kur e bëni ju?

3. Sa miq keni momentalisht?

4. A e quani kohëzgjatjen e një miqësie si njësi matëse të saj?

5. Çfarë nuk do t'ia falnit një miku:
a. dyfytyrësinë?
b. faktin që ju "rrëmben" të dashurën?
d. ironinë edhe përkundrejt jush?
e. që nuk e duron kritikën?
f. që vlerëson dhe frequenton me qejf persona më të cilët ju jeni armiqësuar?
g. që ju nuk keni asnjë influencë mbi të?

6. A do të donit të jetonit dhe pa miq?

7. A do ta shikonit një qen si mik?

10. Kujt i frikësoheni më tepër: gjykimit të një miku apo gjykimit të një armiku?

11. Përse?

13. Nëse dikush është në gjendje t'ju ndihmojë me para, ose ju jeni në gjendje të ndihmoni dikë me para, a e shihni këtë si rrezik për miqësinë e deriatëhershme?

16. Sa sinqeritet prej mikut mund të duroni: në shoqëri, në një letër, vetëm mes jush?

17. Supozojmë që ju keni një mik që nga ana intelektuale është superior mbi ju: a ju ngushëllon nga ky fakt miqësia e tij, apo dyshoni fshehtas në këtë miqësi, se mund ta keni fituar vetëm nga admirimi, besnikëria dhe gatishmëria?

19. Si flisni ju për miq të humbur?

20. Nëse ju ka rënë rasti që të bëni diçka kundër ndërgjegjes tuaj për hir të miqësisë, a keni mundur ta ruani miqësinë më pas?

21. A mund të ketë miqësi pa një afinitet në humor?

23. Sa i madh mund të jetë ndryshimi në vite në një miqësi?

25. A jeni ju një mik i mirë i vetvetes?

Teksa lexoja këto pyetje, nuk mund të mos vija re që autori e quan "rrëmbimin e së dashurës" si një arsye të mundshme për të prishur miqësinë. Kjo duket të jetë një temë e ndjeshme për shumë shkrimtarë, sepse më kujton të paktën dy romane (që më pëlqejnë), ku kjo temë zë një vend të rëndësishëm. I pari (ku miqësia nuk u prish) është "Zbulimi i parajsës" nga hollandezi Harry Mulisch, i dyti (ku miqësia u prish) është "Prushi" nga hungarezi Sandor Marai.

Pyetja ime për ju do të ishte: kur filloni ju ta quani një person mik, kur ndaloni?

Gazetarët piratë dhe Google

Në javët e fundit janë shtuar sulmet pirateske të gazetarëve të shtypit ndaj blogosferës shqiptare. Rritja e shkruesve në këtë blogosferë si dhe e temave që ata trajtojnë e ka bërë mjaft të lehtë për disa gazetarë të kopjojnë artikuj të tërë ose pjesë artikujsh të publikuar fillimisht në blogosferë për t'i botuar më pas nën emrin e tyre, pa përmendur fare që teksti origjinal (dhe ideja e artikullit) i përket dikujt tjetër. Kështu përshembull ndodhi me një intervistë frëngjisht të Fatos Kongolit, përkthyer në shqip dhe publikuar në blogun Albanie-Albanais, e cila u publikua më pas pa asnjë referencë tek gazeta Shekulli. Të njëjtin fat patën një postim mbi pikturën në realizmin socialist i blogut Arti në kohërat e kolerës, pjesë të të cilit u kopjuan fjalë për fjalë në një artikull të gazetës Agon, apo dhe një pjesë e postimit mbi vdekjen e George Carlin nga blogu Busulla të botuar në gazetën elektronike HermesNews. Ndërkaq, lëvrues më të hershëm të blogosferës shqiptare si Selfmaderadio apo Albtranslator kanë pohuar që atyre u ka ndodhur shpesh ky fenomen me shkrimet e tyre dhe tashmë nuk mërziten më.

Megjithë mirëkuptimin që mund të kem për gazetarët e rinj shqiptarë (sepse aktet e piraterisë janë kryer nga të tillë të rinj), pasi shpesh janë të mbingarkuar, të keqpaguar, e të përdorur pa mëshirë nga botuesit e gazetave, ta nisësh karrierën e gazetarisë me akte të tilla jo-etike nuk lë të parashikosh asgjë të mirë për të ardhmen e gazetarisë, sidomos nëse ky fenomen ngelet i paevidentuar dhe i pakritikuar. Dikush që gënjen mbi autorësinë e shkrimit ku vendos emrin, nuk do të mendohet gjatë të gënjejë dhe për gjëra të tjera, ndoshta jetike, në të ardhmen.

Duke mos marrë parasysh justifikimin që ky akt është i detyruar nga ngarkesa e punës - sepse një shembull pozitiv nga Shqipëria gjendet tek gazeta Standard, e cila boton një suplement me shkrime nga blogosfera, duke iu referuar gjithnjë autorëve të materialeve, pa pretenduar autorësi - unë shoh dy arsye kryesore pse këta gazetarë bëjnë veprime të tilla:

1) Mendojnë që artikulli i tyre i kopjuar nuk do të bjerë në sy në morinë e shkrimeve dhe gazetave të përditshme shqiptare.

2) Besojnë që dhe po u mor vesh, blogshkruesit, meqë shumica nuk ndodhen as fizikisht në Shqipëri, nuk kanë ndonjë mundësi për të dëmtuar karrierën e tyre.

Për mendimin tim, në të dyja rastet ata gabojnë. Së pari, vërtet autorëve të blogeve mund të mos iu bjerë në sy përvetësimi i padrejtë i punës së tyre nga këta gazetarë, por në shumicën e rasteve ata njoftohen nga lexues të blogeve të tyre, dhe më pas kanë mundësi të denoncojnë këto akte piraterie. Një mënyrë dhe më e sigurtë është kërkimi përmes shërbimeve të specializuara kundër plagjiarizmit, që ofrohen nga website si BitScan ose Copyscape. Mjafton të jepet adresa e një artikulli, dhe brenda disa sekondave do të shfaqen gjithë ato faqe në Web që përmbajnë fjali apo paragrafë nga artikulli primar. Pra, akti piratesk është i zbulueshëm.

Së dyti, ndonëse autorët e blogeve mund ta kenë të vështirë (ndoshta dhe të pamundur) të ndërmarrin akte legale kundër gazetarëve piratë, kjo nuk do të thotë që ata nuk mundin të dëmtojnë rëndë reputacionin e këtyre gazetarëve. Sidomos reputacionin e tyre në Internet. Për të bërë këtë gjë, blogshkruesit mjaftojnë të dinë të përdorin përparësitë që ofrojnë programet e kërkimit në Internet si puna e Google. Para se të shpjegoj sesi mund të realizohet kjo, po e filloj me një shembull.

Supozojmë që po kërkoni diçka për Jozefina Topallin. Shkruani emrin e saj në Google dhe çfarë do të merrni janë rezultatet e mëposhtme:

1. Jozefina Topalli - Wikipedia, the free encyclopedia
2. YouTube - Topalli kerkoi listen e SMS-ve te derguara
3. Kuvendi i Shqiperise
4. Albanian parliament speaker visits Kosovo (SETimes.com)
5. European Conference of Presidents of Parliaments
6. Silobreaker: Jozefina Topalli
7. Parliamentary Exchanges -- Visit to Canada of Her Excellency ...
...

Google gjithashtu ju bën të ditur që ka gjetur 391000 rezultate që përmbajnë emrin e kërkuar. Por në faqen e parë ka shfaqur vetëm 10 të tillë. Nga dhjetë rezultatet e treguar, vetëm dy i përkasin faqeve shqiptare (Kuvendi i Shqipërisë dhe Wikipedia në Shqip). Tani pyesni veten, si ka mundësi që asnjë gazetë apo faqe tjetër shqiptare që mund ta lakojë dhjetëra herë emrin e Topallit nuk ndodhet në listë, ndërkohë që disa artikuj sporadikë gazetash të huaja, ndodhen në dhjetëshen e parë.

Përgjigjja qëndron në faktin që Google nuk mjaftohet që një emër gjendet në një faqe, por përdor disa formula matematike që marrin në konsideratë (mes të tjerave) këto elemente:

a) Sa e famshme është adresa ku është vendosur faqja që përmban fjalën e dëshiruar?
b) Sa faqe të tjera interneti janë të lidhura me faqen që përmban fjalën e dëshiruar? Në terminologjinë teknike këto quhen "backlinks" (lidhje mbështetëse). Sa më i madh të jetë numri i këtyre lidhjeve mbështetëse, aq më mirë për një faqe.
c) Sa të famshme janë faqet që shërbëjnë si lidhje mbështetëse? Për ta kuptuar këtë, le të bëjmë një analogji me fushën e letërsisë. Nëse një autor i ri ka si mbështetës Ismail Kadarenë, atëherë kjo mbështetje ka një peshë më të madhe sesa mbështetja që ai do të kishte nga Luljeta Lleshanaku.

Në bazë të kombinimit të këtyre elementeve, llogaritet një koeficient i cili përcakton që cilat faqe do të shfaqen në dhjetëshen e parë. Dhe meqë Wikipedia anglisht dhe YouTube janë nga faqet e Internetit më të famshme në botë, pavarësisht cektësisë së postimeve të tyre për Topallin, ato dalin të parat. Ndërkohë Google di dhe të njohë faqe zyrtare si ato të parlamenteve dhe qeverive, ndaj i shfaq dhe ato.

Pikërisht në mënyrën si punon Google, qëndron dhe mundësia për të dëmtuar reputacionin e gazetarëve piratë. Të paktën tre mënyra janë të mundshme:

1) Denoncimi të bëhet në një faqe të famshme, si psh YouTube (një video me foto të artikullit të vjedhur) duke e titulluar me emrin e gazetarit që ka kryer aktin). Facebook dhe MySpace janë disa kandidatë të tjerë.
2) Krijohet një website i posaçëm ku grumbullohen denoncime të tilla për të gjithë gazetarët dhe gazetat pirate. Më pas, krijohen lidhje nga faqe të famshme me këtë website. Psh, nga një faqe e Wikipedeas shqiptare (në temën e plagjiarizmit), nga faqet e Peshkut pa ujë, Forumit Shqiptar, si dhe në ato të forumeve e blogjeve të tjera shqiptare. Sa më shumë lidhje mbështetëse, aq më e sigurtë renditja në krye të Google.
3) Denoncimi bëhet në blogun që e ka pësuar nga pirateria. Blogshkruesi kërkon solidaritetin e komunitetit për t'i bërë jehonë lajmit në sa më shumë bloge të tjerë, duke kërkuar që të gjithë të vënë një lidhje me denoncimin, të shoqëruar me emrin e gazetarit pirat (emri shërben si ankora për lidhjen). Ky fenomen është i njohur sidomos në fushatat elektorale në Amerikë, dhe quhet Google bombs.

Po e përfundoj duke shpresuar që të mos jetë i nevojshëm përdorimi i këtyre taktikave. Por nëse gazetarët do të sulmojnë sërish, shpresoj që blogshkruesit të jenë të përgatitur për të kundërsulmuar.

P.S. Kush dëshiron të informohet më shumë për fenomenin e plagjiarizmit në Internet dhe si të luftohet, rekomandoj blogun: www.plagiarismtoday.com.

Xhema

Sa vite kam pa e parë Xhemën? Ndoshta 15 ose 20? E sa të tjerë kanë kaluar pa e menduar Xhemën? Patjetër mbi 10. Po ja që megjithë këtë harresë të gjatë, ja tek jam sot, mijëra kilometra larg Shqipërisë, e paaftë për të hequr nga mendja Xhemën. E gjitha nisi me leximin ritual mëngjezor të New York Times. Sytë më kapën titullin Albanian Custom Fades: Woman as Family Man (Zakonet shqiptare veniten: Gruaja si burrë i familjes), dhe pas një momenti ja tek isha duke parë fotot e Xhemave të tjera shqiptare. Gra që në moshë të re ishin betuar të mbeteshin përjetë të virgjëra, në mënyrë që të shndërroheshin në burra e të kujdeseshin për familjen. Dhe nuk munda të mos pyesja veten: A kish bërë dhe Xhema një betim të tillë? Po nuk mundem ta gjej dot përgjigjen. Atëherë kur unë e kam njohur Xhemën, nuk kam ditur as ç'është virgjëria e as ç'është Kanuni i Lekë Dukagjinit. Dija vetëm që Xhema dukej ndryshe. Një jogrua nga vetëzgjedhja, një joburrë nga natyra. Një gruaburrë.

Ka shumë mundësi që dhe ju ta njihni Xhemën. Nëse në vitet '80 ju ka rënë rasti të pushoni qoftë dhe një ditë në plazhin e Velipojës, patjetër që do të jeni ndeshur diku me Xhemën. Sepse jeta e saj shpalosej mu në qendër të Plazhit Velipojë. Kabina e saj e vogël (ku ajo jetonte) ndodhej brenda rrethimit të këndit të lojrave për fëmijë, dyert e të cilit hapeshin e mbylleshin në çdo ditë vere të çdo viti vetëm nga Xhema.

Rrekem të zhvarros nga sëndukët e kujtimeve të atyre viteve detajet që do më të lejonin të pikturoja para syve figurën e plotë të Xhemës, por çdo gjë mbetet e vagullt. Prerja e flokëve nuk i ngjasonte asaj të një burri, por dhe ndonjë grua me një të tillë nuk do të gjeje dot. Zëri ishte i ashpër (që të frikësonte fëmijët), por ende ruante ca nga diapazoni më i gjerë i një femre. Trupi ishte i thatë, me shpinë pak të kërrusur, gjithnjë i veshur në pantallona e këmisha burrash.

Sa herë mund të më ketë ndihmuar të hip dhe zbres nga figurat e karuselit Xhema? E megjithatë nuk ja kujtoj dot ngjyrën e syve. Ndoshta rreptësinë po, ose trimërinë. Sepse mua Xhema mbi të gjitha më dukej trime. Një nga ato burrneshat e zbritura drejt nga përrallat e Mujit dhe Halilit. Xhema e vetme fare mund ta mundte Bajlozin që do të vinte nga deti. A nuk e kishte ajo prandaj kasollen mu në zemër të plazhit, fare pranë detit? Të rrethuar nga kuaj e karroca, shtiza e pllaka hekuri që ajo me forcën e saj mund t'i kthente në pajime lufte.

Çfarë bëhet sot me Xhemën? Nga ta di. Ndoshta mundi të privatizonte kasollen e vet në zemër të Plazhit, dhe jeton atje dhe sot e kësaj dite. Si në përrallat e motshme, ku personazhet jetojnë përgjithnjë.

Show must go on ...

Verë 1978. Kampionati im i parë botëror i futbollit si tifoze e Hollandës.



Verë 2008. Këto 30 vite më kanë mësuar shumë gjëra. Një ndër to, që futbolli nuk duhet marrë shumë seriozisht. Do të ketë gjithnjë kampionatë të tjerë!

Yellow

Një nga grupet e mi të preferuar muzikorë është Coldplay. Me 17 Qershor del në qarkullim albumi më i ri i tyre, i titulluar "Viva la Vida or Death and All His Friends". Megjithëse në vitet e fundit Coldplay është bërë një nga grupet më të famshëm e suksesshëm në shkallë botërore, kënga ime e preferuar prej tyre mbetet një këngë dashurie nga albumi i tyre i parë e jo shumë i njohur, "Parashutes", e titulluar "Yellow".



Kush është kënga juaj e preferuar nga Coldplay?

Google Analytics

Para disa ditësh, në blogun Parisi një dashuri pa fund u diskutua për statistikat që WordPress u ofron blogshkruesve të kësaj platforme. Eni/Albtranslator vuri në dukje që nuk kishte mundur të gjente një funksion të tillë për bloget që strehohen nga Blogger. E bërë kurioze sesi Google (që është kompania që zotëron dhe Blogger) nuk paska vënë në qarkullim një program të tillë, iu futa kërkimit dhe gjeta përgjigjen. Quhet Google Analytics dhe është një platformë për të mbledhur statistikat e përdorimit të një websajti, pavarësisht nëse është një blog apo websajt tradicional.

E rëndësishme është që blogu/websajti t'i përkasin personit që do të vërë në punë Google Analytics, meqë është e nevojshme të shtosh ca rreshta kod në faqet përkatëse (dhe vetëm administratorët e faqeve e kanë këtë të drejtë).

Unë e vura në funksionim për blogun tim, dhe brenda 24 orëve fillova të shikoj rezultatet, të cilat janë shumë të detajuara, ndoshta ngaqë janë menduar për t'u vlejtur personave që kanë interesa fitimi për websajtet e tyre (përmes reklamave nga AdGoogle).

Për ata që janë të interesuar për të vënë në punë Google Analytics, po tregoj hapat që nevojiten.

1. Në një faqe browseri hapni adresën: www.google.com/analytics

2. Në faqen e hapur, djathtas, keni mundësinë të logoheni me adresën tuaj të emailit (psh, emrijuaj@gmail.com).

3. Në faqen e re, klikoni butonin "Sign Up".

4. Vendosni URL e blogut/websajtit tuaj në rreshtin e treguar.

5. Do ju dalë një faqe e re e quajtur "Analytics: New Account Signup", këtu mjafton të vendosni vetëm shtetin (pa dhënë të dhëna të tjera) dhe do të kaloni në faqen e pranimit të licensës së programit. Këtu mos harroni të zgjidhni: Yes, I Agree.

6. Shtypni butonin "Create new account". Këtu do të ju dalë një faqe e re që përmban dy opsione. Klikoni tek opsioni "New Tracking Code (ga.js)". Do t'iu shfaqet një program i vogël (i quajtur skript, i shkruar në gjuhën e programimit JavaScript). Kopjojeni në ndonjë dokument bosh të gjithë kodin që ndodhet brenda katrorit.

7. Shtypni butonin "Continue" në fund të faqes. Me kaq mori fund procesi i rregjistrimit tek Google Analytics.

Ka ngelur dhe fare pak punë. Udhëzimet e mëposhtme janë për atë që kanë një blog tek Blogger.

1) Hapni blogun tuaj, siç e hapni zakonisht për të shkruar një postë të re.

2) Klikoni tek elementi "Layout" (e gjeni në pjesën e sipërme).

3) Klikoni tek elementi "Edit HTML".

4) Gjeni fundin e kodit HTML që do të shfaqet brenda katrorit, dhe pikërisht para rreshtit </body> kopjoni kodin Javascript që ruajtët në hapin e mësipërm 6).

5) Shtypni "Save Template".

Kaq ishte. Kjo që sapo bëtë, bën të mundur që sa herë të krijoni një postë të re, kodi HTML që krijon faqen të përmbajë automatikisht këtë kodin Javascript që shkon e i jep të dhëna Google Analytics, sa herë që dikush hap këtë faqe në blogun tuaj.

Mbas 24 orësh, logohuni sërish tek https://www.google.com/analytics/home/. Aty do të ju dalë një tabelë ku ndodhet lista e websajteve që keni nën vëzhgim. Klikoni tek "View Reports" dhe zhytyni në botën e statistikave që ju ofron Google Analytics.

Tena tek Parisi një dashuri pa fund ishte e interesuar për ato fjalë kyçe që bëjnë njerëz të panjohur të gjejnë faqen e blogut përmes një motori kërkues si Google. Meqë ajo kishte publikuar listën e vet, unë po vë këtu atë që mora unë për blogun tim. Për momentin, shprehjet duken të gjitha normale.

Bëfshi qejf duke gërmuar statistikat!

P.S. Kush ka pyetje ose probleme me vënien në funksionim, të lërë një pyetje dhe do të përpiqem të ndihmoj.

Yes, we can!

Para disa ditësh takojmë në rrugë një të njohur shqiptar që na përshëndet:

- Ou, ku jeni ju mbështetësit e Obamës!
- Pse ti kë mbështet? - e pyes unë.
- Unë, unë jam i pavarur. Unë do të votoj për McCain.
- Po pse?
- Po nuk e njoh këtë Obamën, kush e di kush e ka sjellë aty ku është tani.
- Po pse nuk përpiqesh ta njohësh?

Por pyetja mbeti pa përgjigje. Sot m'u kujtua kjo bisedë kur një mik i këtij blogu më tha në një email që dhe ai do t'ia kishte dhënë votën McCain, dhe jo Obamës, megjithëse vetë ka bindje të majta. Arseja ishte e njëjtë, dinte pak për Obamën.

Sigurisht, i mirëkuptoj përgjigje të tilla. Dhe unë para shumë muajsh, kur ende nuk e njihja Obamën, më dukej e pamundur që dikush tjetër që nuk quhej Hillary Clinton, të fitonte kandidaturën e demokratëve. Por pastaj, brenda një nate dëgjova dy fjalime: një të Clinton dhe një të Obamës, dhe ndryshimi ishte si dita me natën.

Senatorja Clinton thoshte: "Më zgjidhni mua, sepse po të jem unë presidente, unë do t'ia arrij të bëj gjithçka." Senator Obama thoshte: "Motra e vëllezër, bashkojuni fushatës time, që së bashku t'ia ndryshojmë faqen këtij vendi." Një fjalim i tillë, që iu kujton njerëzve që demokracia nuk mund t'i lihet në dorë një grushti politikanësh në Washington, por që ka nevojë për pjesëmarrjen aktive të çdo qytetari, është politika që unë mbështes. Dhe nëse Obama është në gjendje ta arrijë këtë, ashtu siç premton, vota ime është për të. Nuk ka për të qënë e lehtë, por nuk ka arsye të varrosim shpresën para se t'i kemi dhënë një shans për t'u provuar.

Motoja e Obamës në këtë fushatë ka qënë: Yes, we can!

Nëse keni 4 minuta kohë, ju lutem shikoni këtë video muzikore që përmban disa pjesë të atij fjalimi që entuziazmoi miliona amerikanë dhe mua, se NDRYSHIMI është diçka për të cilën ia vlen të përpiqemi dhe SHPRESOJMË.

Elementët muzikorë dhe realizimi i videos i përkasin Will.I.Am, një nga anëtarët e grupit "Black-eyed pea".

P.S. Nëse dikush do të nxitojë të më thotë, që sesi munda ta njoh Obamën me një fjalim, dua të mbrohem duke thënë që në këta muaj, kam lexuar të dy librat e shkruar nga Obama ("Dreams of my father" dhe "The audacity of hope"), si dhe kam ndjekur rregullisht të gjitha debatet, fjalimet, e artikujt për të dhe senatoren Clinton.

Qershori i sportit

E bukura e këtyre netëve të fundit ka qënë se pothuaj çdo natë mund të ndjek ndonjë event sportiv në TV. Nuk ka më mirë se të shikosh sport. Nuk e ke të nevojshme të përqendrohesh çdo minutë, komentatorët i dëgjon se çfarë thonë dhe duke lëvizur nëpër shtëpi, dhe ndërkohë mund të punosh në kompjuter e të ngresh kokën sa herë ka ndonjë moment emocionant. Sigurisht, një dendësi eventesh cilësore sportive si ky i ditëve të fundit është thjesht një rastësi, që ndoshta është mirë, që e shijojmë vetëm me raste.

Kështu, në Paris janë në zhvillim e sipër dy javët e Roland Garros-it, dhe turneu është më tërheqës se shumë herë të tjera. A do të mundet më në fund Federer të triumfojë mbi Nadal dhe të fitojë të vetmin Grand Slam që i mungon? Çfarë do të ndodhë kur dy pasuesit e afërt të Federer, Nadal dhe Djokovic do të takohen në gjysëm-finale? Dhe kush nga femrat e ngelura ende në garë, pas largimit surprizë nga tenisi të kampiones në fuqi Justine Henin, eliminimit të hershëm të motrave Williams, si dhe humbjes dramatike në raundin e katërt të Maria Sharapovës do të kurorëzohet fituese?

Në anën tjetër të Atlantikut, pas një sezoni të shkëlqyer basketbolli, dhe 20 ndeshjeve play-off që na bënë me zemër, Celtics rikthehen në finalen e NBA pas 21 vitesh, dhe do të ndeshen me rivalen e tyre të vjetër, Los Angelos Lakers. Pak dihet në fakt, që rivaleria mes këtyre dy skuadrave është më e vjetra në historinë e NBA. Ato janë ndeshur 11 herë në finale kundër njëra tjetrës, dhe të dy ekipet mbajnë rekordin e titujve kampionë, me respektivisht 16 dhe 14 tituj. Takimi i parë do të zhvillohet të enjten, me 5 Qershor dhe ndeshjet do të vazhdojnë derisa njëri ekip të arrijë 4 fitoret e duhura. Go Celtics!

Së fundi, prej ditësh stacioni sportiv ESPN na ushqen me reklama për Europianin 2008. Pavarësisht që futbolli (ose soccer, siç e quajnë amerikanët) nuk futet në sportet e preferuara të amerikanëve, siç duket interesi ka qënë i tillë që ta shtyjë ESPN që të blejë të drejtat e transmetimit për të gjitha ndeshjet e Europianit. Për fat të keq oraret e transmetimit bien gjatë orarit të punës, por shpresoj që në darkë të mund të ndjek përmbledhje të ditës. Dhe pastaj, ngelet gjithnjë fundjava. Po ndahem duke iu lënë me spotin më të transmetuar, të realizuar për skuadrën italiane, një spot që me humor ka kapur saktë perceptimin që kanë të gjithë tifozët jo-italianë për futbollin italian.



Nëse jeni të interesuar, ESPN ka prodhuar dhe spote për Gjermaninë, Greqinë, dhe Portugalinë.

Shikim të këndshëm!

Lajthitje gazetareske

Sot, një nga artikujt e faqes së parë në website-n e gazetës SHQIP titullohej:"Atentat" në kufijtë e artit (ose varianti anglez i Kledi Kadiut).

Meqë nuk e dija as se çfarë kish ndodhur konkretisht me Kledi Kadiun, gjeta fillimisht një njoftim të shkurtër ky përshkruhej incidenti i tij me disa individë italianë, që sipas tij kishin përdorur shprehje raciste. E pajisur me këtë informacion, prisja që dhe në Angli të kish ndodhur diçka e ngjashme me ndonjë artist tjetër shqiptar. Por ajo që lexova, më bëri të çuditem pamasë me papërgjegjshmërinë në njohjen e mbështetjen e ligjit nga ana e SHQIP-it. Po le të shohim shkurtimisht ç'përmban artikulli:

- Policia angleze ka kthyer në Shqipëri skulptorin Gëzim Hidri sepse ndodhej pa leje në Angli.

- Hidri po punonte në një mozaik që paraqiste miliarderin rus Abrahamovic.

- Megjithëse askush nuk ia ka komisionuar këtë vepër, ai shpresonte t'ia shiste atë Abrahamovicit për 5 milionë paundë.

- Hidri paska plot oferta bashkëpunimi nga Australia, Egjipti, etj.

- Vite më parë, Hidri ka punuar dhe bile ka hapur ekspozita në Greqi.

Dhe më pas vazhdon një paragraf i mbushur plot me me fakte (ose aludime) shumë shqetësuese.

Në Greqi, ksenofobët grekë do ta vinin në shënjestër, duke linçuar punën e shqiptarit. Ata brenda një nate arritën t‘i vjedhin 21 punime skulpture vetëm e vetëm se ato ishin prodhuar nga dora një shqiptari. Kjo ndodhi nuk e dekurajoi artistin librazhdas. Së bashku me bashkëshorten dhe dy vajzat Anxhela dhe Armenisa, do të nisnin një emigrim të ri tashmë drejt "eldorados shqiptare". Hidri erdhi në Angli me një qëllim të vetëm: Të ishte i lirë dhe të bënte art i pa trazuar nga ksenofobët, siç i kishte ndodhur në Greqi. Por edhe në këtë vend ai nuk mundi të ishte i lirë në lëvizje. Shumë shpejt do t‘i refuzohej e drejta e qëndrimit. Një mëngjes të vitit 2006, oficerët e emigracionit do ta prangosnin në sytë e vajzave, duke i dëbuar familjarisht. Por ai nuk heq dorë nga aventura angleze për të përmbushur një dëshirë të vetme: T‘u tregonte atyre që e dëbuan se nuk mund t‘ia varrosnin talentin. Përgjigja më e mirë sipas tij ishte ndërtimi këtij mozaiku me njërin prej njerëzve jo vetëm më të pasur të botës, por edhe të një njeriu që pasioni i tij më i ri është koleksionimi veprave të artit.

Pra fare papritur, marrim vesh që Hidri ishte dëbuar dhe njëherë në 2006, por siç duket ishte rikthyer sërish (nuk na thuhet se si) në Angli. Dhe për ti vënë vulën, gazetari anonim i jep dhe një leksion autoriteteve angleze sesi ta organizojnë punën:

Duket se autoritetet vendase të emigracionit e kanë më të lehtë dëbimin e shqiptarëve që punojnë në Britani ndershmërisht, se sa të atyre problematikë dhe që kërkohen nga drejtësia shqiptare.

E kishim filluar diskutimin e çështjeve të titujve të gazetave shqiptare që para disa ditësh në blogosferë. Por ky titull mua më duket keqdashës e i papërgjegjshëm më shumë se bombastik apo palidhje me temën. Fillimisht na ofrohet një analogji me një incident të ndodhur mes disa individëve në Itali, ndërkohë që artikulli flet për një konflikt mes një personi që ndodhet ilegalisht në Angli dhe ligjit anglez. Më pas, fare rastësisht mësojmë që Hidri është përsëritës në shkeljen e ligjit. Dhe në fund këshillohen autoritetet angleze që t'i mbyllin sytë para atyre shkeljeve të ligjit që na leverdisin ne, dhe t'i hapin vetëm para atyre që prapë na leverdisin ne. Aty në mes, nuk harrohet të shahen dhe ksenofobët grekë, pa u verifikuar fare "faktet" e Hidrit.

Racionali i vetëm që mund të gjej për shkrimin e këtij artikulli, është që ndokush i ka premtuar gazetarit ndonjë thërrime nga ai 5 milionshi që gjoja Abrahamovic do të paguajë, për veprën që nuk e di ende që ekziston. Por që gazeta SHQIP pranon të botojë këtë artikull, ku romantizohet e legjitimohet shkelja e hapur e ligjit është tërësisht e pajustifikueshme.

Prilli i thyer - 1 mes 1001

Qëkur Perëndimi zbuloi magjinë e 1001 Netëve Arabe të Sheherezades, duket sikur vetë numri 1001 trashëgoi magjinë e rrëfimeve e u shndërrua në një numër për t'u admiruar e kopjuar. Dhe në fakt, mjeshtrit e sotëm të marketingut kanë gjetur mënyra për ta kthyer numrin 1001 në magnet për të tërhequr vëmendjen e masave. Po të ecni përgjatë rafteve të një librarie mund të gjeni tituj të tillë si "1001 vende për të vizituar para se të vdisni", "1001 gjëra që duhet të bëni para se të vdisni", apo "1001 mënyra për të qënë romantik" (tek amazon.com mund të gjeni të paktën 15 libra të tillë).

Një nga këta tituj tërheqës është dhe ai i titulluar "1001 libra për t'u lexuar para se të vdisni". Megjithëse nuk më ka rënë rasti të lexoj librin, është e mundur të lexosh në Internet listën e 1001 titujve që ai përmban. Lajmi pozitiv për ne shqiptarët është se mes këtyre 1001 librave ndodhen plot dy libra të Kadaresë: "Prilli i thyer" dhe "Lulet e ftohta të marsit". Kjo përfshirje është dhe më shumë domethënëse kur shikon se disa Nobelistë nga Ballkani, si Ivo Andric apo Orhan Pamuk, nuk kanë mundur të paraqiten as dhe me një libër në këtë listë (gjë që unë mendoj që është e padrejtë). Në fakt, mund të thuhet që mënyra sesi është përpiluar kjo listë ka krijuar një favorizim të theksuar të letërsisë anglisht-folëse përkundrejt atyre të gjuhëve të tjera. Autori i librit, Peter Boxall, një profesor i letërsisë angleze në Universitetin e Sussex-it, pyeti 105 kritikë, editorë, dhe akademikë anglezë për listën e romaneve të preferuar, dhe bazuar mbi përgjigjet e tyre, krijoi listën e 1001 librave "të detyrueshëm për lexim".

Fillimisht duhet të dini që kur flitet për libra, në fakt flitet për romane, sepse jashtë 1001-shit janë lënë qoftë veprat e Homerit e Eskilit, qoftë ato të Shekspirit e Dantes. Megjithatë mund të gjeni aty "Fabulat e Ezopit" apo vetë "1001 netët" si dy prej vetëm 13 librave që i përkasin epokës para vitit 1700.

Lexuesit shqiptarë do ta kenë vështirë të gjejnë shumë libra të njohur në këtë listë, sepse shkrimtarë të njohur klasikë e të shumë-përkthyer në shqip si Balzaku apo Tolstoy përfaqësohen vetëm me 3 apo 4 vepra, ndërkohë që disa autorë bashkëkohorë britanikë apo amerikanë si Ian McEwan, Don DeLillo, apo Paul Auster dominojnë me nga 7 apo 8 romane.

Duke lexuar listën munda të numëroj që kisha lexuar vetëm 80 tituj nga 1001 (nuk numërova ata tituj që i kam parë si film, po nuk i kam lexuar). Kjo sigurisht që më trishtoi, sepse nuk e di a do të kem kohë që të lexoj qoftë dhe një pjesë të tyre me ritmin e ngadaltë të leximit të viteve të fundit, kur vëmendja duhet shpërndarë mes shumë gjërave, dhe ku librat jo-fiction tentojnë ta çojnë peshoren në anën e tyre. Sidoqoftë, ndjehem vërtet e pasuruar që kam pasur mundësi të lexoj disa prej tyre, dhe disa nga këta tituj (pa ndonjë renditje pëlqimi) po i listoj dhe këtu. A keni kohë të ndani me mua ca nga titujt e librave tuaj të preferuar nga lista e 1001 librave që duhen lexuar para se të vdesim?

Never Let Me Go - Kazuo Ishiguro (Mos më lër të largohem)

Disgrace - J.M. Coetzee (Turpi)

The God of Small Things - Arundhati Roy (Zoti i gjërave të vogla)

Love in the Time of Cholera - Gabriel García Márquez (Dashuria në kohërat e kolerës)

One Hundred Years of Solitude - Gabriel García Márquez (100 vjet vetmi)

The Unbearable Lightness of Being - Milan Kundera (Lehtësia e padurueshme e të qënit)

The Master and Margarita - Mikhail Bulgakov (Mjeshtri dhe Margarita)

Embers - Sandor Marai (Prushi)

Mrs. Dalloway - Virginia Woolf (Zonja Dalouei)

Sense and Sensibility - Jane Austen (Arsye dhe ndjeshmëri)

Nineteen Eighty-Four - George Orwell (1984)

Anna Karenina - Leo Tolstoy (Ana Karenina)

War and Peace - Leo Tolstoy (Luftë dhe paqe)

Jane Eyre - Charlotte Brontë (Xhein Ejr)

The Sorrows of Young Werther - Johann Wolfgang von Goethe ("Djaloshi Verter")

P.S. Kjo postë u frymëzua dhe bazua mbi një artikull të New York Times, që mund ta lexoni këtu.

Quiz nga Edrus

Përkohësisht, meqë Edrus nuk e shfaqte dot direkt në faqen e tij.

El amante albanés

Tek ecja përgjatë stendave me prurje të reja në bibliotekën e universitetit, më zënë sytë një kopertinë bardhekuqe me titullin "The Albanian Affairs". E çuditur marr në dorë librin dhe e hap në faqen e parë, ku lexoj:

Krisma kumboi përmes qetësisë së shtëpisë në orën gjashtë e një çerek, herët në mëngjez. Të gjitha vilat mes Bulevardit të Martirëve dhe Rrugës së Elbasanit qenë ndërtuar para luftës dhe ishin mes banesave të pakta në Tiranë që rrethoheshin me kopsht.

Pra ngjarjet na u zhvillokan në Tiranë, them me vete. Hidhem në fund të librit të lexoj për autorin. Mësoj që është një spanjolle, Susana Fortes (lindur në 1959), e cila ka konkurruar me këtë libër në vitin 2003 në çmimim letrar spanjoll "Planeta" ku është renditur e dyta duke fitur shumën prej 172.000 dollarë. Në xhaketën e librit lexoj përmbledhjen e mëposhtme:

Nën diktaturën e Enver Hoxhës, Shqipëria ishte shteti më i izoluar dhe paranoid i Europës, ku jeta mund të jetohej vetëm në bashkëfajësi me tiraninë e saj, ose në rezistencë klandestine. Vila e heroit të shtetit Zanum Radjik në Rrugën e Elbasanit në Tiranë ështe një shtëpi e shumë sekreteve. Në një mur varet portreti i gruas së vdekur të Zanumit, emri i të cilës nuk ishte dëgjuar kurrë në atë shtëpi. Ajo ishte nëna e dy djemve të tij të ndryshëm, dhe pamja e vështrimit të saj përbën një dëshmi të heshtur për vdekjen e saj misterioze të shumë viteve më parë, kur Ismaili, më i vogli, ishte vetëm pesë vjeç. Në këtë shtëpi pa gra, Viktori - djali i madh, i preferuari i të jatit, ka sjellë si nuse të tij një vajzë fshatare të re e të bukur, Helenën. Por vëllezërit Radjik kanë zgjedhur rrugë të ndryshme nderi, duke ndjerë me dhimbje distancën në rritje mes tyre. Dhe kur Ismailin e pushton një pasion i parezistueshëm për Helenën, ai është i detyruar të zhvarrosë më në fund të vërtetat e fshehura prej shumë kohësh dhe krimet dinake që helmojnë të gjithë jetët e tyre. "The Albanian Affairs" është një ekspoze mbërthyese e shtypjes psikologjike, një histori sensuale por e trishtuar e dashurisë së ndaluar, dhe një tragjedi shembullore që ushton pamëshirshëm sikur të vinte prej duarve të Eskilit.

E intriguar nga ky përshkrim dhe fakti që një autore e huaj shkruan për Shqipërinë, nxitova të lexoj romanin. Shumë shpejt kuptova se pse ky libër ka marrë një çmim në Spanjë. Zanum Radjik (emër që çuditërisht nuk tingëllon fare shqip) kishte qënë komandant i brigadës shqiptare në Luftën Civile të Spanjës. Në momentin që ai largohet nga Spanja rrëmben një vajzë 15-vjeçare të lënë jetime nga lufta dhe e sjell në Shqipëri, duke u martuar me të pas përfundimit të luftës së dytë botërore. Kjo spanjolle është nëna e dy djemve, Viktor dhe Ismail.

Gjatë leximit të librit, çdo shqiptari do t'i binte në sy sa shumë gjëra di autorja për Shqipërinë dhe shqiptarët. Ndoshta ajo ka lexuar dhe shumë libra të Kadaresë dhe ndoshta si një homazh për të i ka quajtur dy personazhet kryesorë: Ismail dhe Helena, si dhe një personazh të tretë Gjorg - si personazhi kryesor i romanit të Kadaresë "Prilli i thyer", të cilin autorja ja vë në duar në një moment Helenës, meqë ngjarjet zhvillohen në vitin 1980, vit kur është botuar dhe ky roman. Dhe paralelet me "Prillin e thyer" nuk mbarojnë këtu. Helena është një vajzë nga malësia (nga një fshat i quajtur Rrafsh), që është martuar me "fishek në pajë". Kanuni (i përmendur me këtë emër në libër) gjen gjithashtu vend në roman, si dhe koncepti i thyerjes së besës.

Nga ana tjetër, shumë nga ngjarjet e tjera më bënë të besoj që personazhi kryesor është modeluar mbi figurën e Mehmet Shehut (qoftë pjesëmarrja në Luftën e Spanjës, qoftë vetëvrasja në fund të librit). Pas ca kërkimeve në Internet, zbulova që njëri nga djemtë e Mehmet Shehut, Besnik Shehu, jeton prej vitesh në Spanjë, dhe kjo mund të ketë bërë të mundur një njohje të tij personale me autoren. Nga leximet në Internet gjeta edhe që shumë fakte në libër (për mua të panjohur) ishin shkëputur vërtet nga jeta e Bashkim Shehut. Ai kish pasur një dado me shtetësi të huaj (në roman thuhet që ajo është hungareze, Bashkim Shehu në këtë artikull thotë thjesht që ishte e huaj). Pasi Bashkim Shehu kish dalë nga burgu, ai kish kërkuar për vite me rradhë varrin e të atit që mendohet të ishte varrosur diku në Ndroq. Dhe në fakt fshati Ndroq dhe varret e tij misterioze zënë një vend të rëndësishëm në roman. Ndërkohë, një personazh në libër, student filozofie, quhet Vladimir Hazbiu, djali i një të pushkatuari në 1973. Ky emër duket që është krijuar nga bashkimi i emrit Vladimir (vëllai i Bashkim Shehut, i vetëvrarë në burg) dhe mbiemri i Kadri Hazbiut, që në fakt nuk u vra në 1973, por më vonë.

Megjithëse romani ka plot momente lirike dhe përshkrime letrare, kur vjen puna për fakte reale, duket sikur ato të jenë marrë direkt nga përshkrimet e dikujt tjetër, dhe thjesht janë stilizuar më mbrapa. Një pasazh:

Reagimi ndaj bllokut sovjetik prej rregjimit të Hoxhës nuk vonoi gjatë. Persekutimet filluan në Tiranë dhe u shtrinë brenda një kohe të shkurtër në të gjithë vendin. Shumë shqiptarë u rrëmbyen prej vendeve të punës, ose u arrestuan në shtëpitë e tyre dhe u transferuan në zyrën e përgjithshme të sigurimit. Të tjerë u zhdukën pa mundur që të afërmit të gjenin ç'ndodhi me ta, humbën, u fshinë nga faqja e dheut, dhe për ta vetmia do të ishte thellësia e errësirës, nata e heshtur.

Çka më la mua një shije të hidhur, ishte përshkrimi i një revolte studentore, ku qindra studentë të mbledhur nga gjithë Shqipëria demonstruan në rrugët e Tiranës me parrullat "Liri e Demokraci", dhe më pas u rrethuan, rrahën, e izoluan nga Policia dhe Sigurimi.

Ndoshta nuk ka ndonjë gjë të keqe që autorja ka marrë një fakt të vitit 1990 dhe e ka spostuar në vitin 1980, por përshkrimet e mëparshme të dhëna në roman, të bëjnë si lexues (aq më tepër nëse je i huaj), të mendosh që këta qindra studentë pësuan fatin e disidentëve të mëparshëm: ose u burgosën, ose u pushkatuan, ose u zhdukën pa lënë gjurmë. Besoj që një lexues i huaj nuk është në gjendje kështu të bëjë dallimin mes një junte ushtarake si ato të Argjentinës dhe Kilit, ku me mijëra njerëz dhe sot e kësaj dite konsiderohen të zhdukur, dhe një qeverie totalitare komuniste. Kjo e fundit, nuk kishte asnjë arsye të zhdukte njerëz në mënyrë misterioze, aq më tepër kundërshtarët e saj. Ata ajo i kthente në "Armik numër një", i përdorte si mjet propagande për të treguar nga njëra anë "vigjilencën e partisë dhe popullit" dhe nga ana tjetër për të frikësuar çdokënd që mund të vazhdonte të kishte idera të tilla.

Ndaj po e mbyll me një pyetje për ju miqtë e mi: a qe e mundur në këto 18 vite demokraci të përpilohej ndonjëherë një listë e saktë e njerëzve të zhdukur për arsye politike? Po zhvarrosjet e Ndroqit, a nxorën në dritë "armiq" të panjohur, apo vetëm ata që të gjithë e dinin se prej kujt dhe si kishin vdekur?

Post Scriptum

Nëse nuk keni ndërmend të lexoni romanin, këtu mund të gjeni një përmbledhje të të gjithë ngjarjeve në roman. Një artikull tjetër gjendet këtu.

Kopertina e librit është një pikturë e një artisteje kosovare, Zake Prelvukaj. Ajo ka shumë punime interesante, që mund të shikohen këtu.

Përveç botimit në spanjisht dhe anglisht, libri është përkthyer dhe në italisht, me titullin "Gli Amanti".

Shqiptarë në SHBA

Dëgjojmë shpesh të thuhet: qindra mijëra shqiptarë kanë emigruar pas 1990-ës nga Shqipëria, por askush nuk është në gjendje të japë qoftë numrin e saktë të të larguarve, qoftë shpërndarjen e tyre në vende të ndryshme të botës. Meqë jetoj në SHBA, vendosa të kërkoj për statistikat e shqiptarëve këtu. Për fat të keq, rregjistrimi i fundit i popullsisë këtu është bërë në vitin 2000, dhe i ardhshmi pritet të jetë në 2010. Pra shifrat e mëposhtme i përkasin vitit 2000, megjithëse ne mund të bëjmë ca përafrime për ditët e sotshme.

Sipas të dhënave nga Zyra e Rregjistrimit të SHBA (US Census Bureau), në vitin 2000 kishte 38665 individë të lindur në Shqipëri që jetonin në SHBA. Nga këta, 8530 individë (22%) janë naturalizuar (kanë marrë shtetësinë amerikane), pjesa tjetër ende nuk e ka këtë shtetësi. Ndërkohë, 83% e gjithë individëve (në total 32075) janë futur në SHBA pas vitit 1990, vit kur dhe filloi llotaria amerikane. Nëse shqiptarët kanë ruajtuar këto ritme të futjes në SHBA, atëherë ne 2010 do të jenë rreth 70000 shqiptarë që jetojnë në SHBA. Sidoqoftë, duhet të vëmë re që statistika përfshin vetëm ata shtetas që janë lindur në Shqipëri, dhe jo etnikët shqiptarë të lindur jashtë kufijve.

Për të qeshur

Siç duket një pjesë e personave të intervistuar nuk janë shumë të qartë për konceptin e racës. Konkretisht, megjithëse të tërë individët janë lindur në Shqipëri, vetëm 87.5% kanë deklaruar që janë "të bardhë". 80 individë kanë deklaruar që janë të zinj, 10 indianë të Amerikës, 75 aziatikë, 125 të një race tjetër, dhe 4560 që janë të përzierë (2 ose më shumë raca). Mos këta të fundit mendojnë që po ta kesh nënën nga Elbasani dhe babain nga Lushnja je dy-racor? Ndryshe nuk e shpjegoj dot këtë numër të lartë.

Për të reflektuar

Flitet shumë që po na largohet truri nga Shqipëria. Në fakt, vetëm 24.4 përqind e shqiptarëve që jetojnë në SHBA dhe janë mbi 25 vjeç (në total 6285) kanë një diplomë të shkollës së lartë. Nuk dihet nëse këta persona e kanë marrë këtë diplomë në Shqipëri apo SHBA. Fare mirë mund të jetë që shumë prej tyre të jenë larguar në moshë të re nga Shqipëria dhe të kenë studiuar në SHBA.

Për t'u trishtuar

Nëse mediani i të ardhurave vjetore për një entitet (individ ose familje) në Amerikë është 42000 $, kjo vlerë për shqiptarët është 31000 $ (të dy vlerat janë për vitin 1999 kur është bërë rregjistrimi). 8660 individë jetojnë nën nivelin zyrtar të varfërisë (fitime vjetore nën 15000 $ në vit). Vetëm 27% e entiteve (në anglisht, "households") fitojnë mbi 50000 $ në vit, dhe mund të quhen pjesë e klasës së mesme amerikane. Shifrat flasin vetë. Shumica e shqiptarëve të emigruar në SHBA ende nuk ka mundur të realizojë ëndrrën për një jetë më të mirë.

10 këngë italiane

Në fëmijërinë dhe rininë time kam qënë e dashuruar marrëzisht mbas muzikës italiane. Nuk lija Sanremo pa parë, hit-parade pa ndjekur, dhe dëgjoja radio non-stop. Në vazhdim është një përpjekje për të përzgjedhur ca nga këngët më mbresëlënëse të atyre viteve. Sigurisht që këngëtarët e poshtë-përmendur kanë dhe plot këngë të tjera që dua, siç ka dhe dhjetëra këngëtarë të tjerë që i kam lënë jashtë listës për të mos kaluar numrin 10.

1. Lucio Battisti - Emozioni (por dhe, Giardini di marzo)
2. Fiorella Mannoia - Quelle che le donne non dicono
3. Antonello Venditti - Notte prima degli esami
4. Francesco de Gregori - La donna cannone
5. Mia Martini e Roberto Murolo - Cu'mmè
6. Ivano Fossati - A che sara (por dhe, La mia banda suona rock)
7. Eduardo de Crescenzo - Ancora
8. Fabio Concatto - Fiore di maggio
9. Lucio Dalla - Caruso
10. Jovannoti - Ragazzo fortunato

Meqë mendoj që nuk kam qënë e vetme në këtë dashurinë time, ç'mund të më thoni ju miq, për këngëtarët dhe këngët tuaja italiane të preferuara?

Nga Interneti

Google Reader

Krijimi i një blogu sjell me vete dhe mësimin e një kodi sjelljeje në blogosferë. Një pjesë e këtij kodi është ai i vizitimit "shtëpive të tjera". Sa më shumë miq të bësh ama, aq më shumë kohë të merr kjo puna e vizitave. Për fat të mirë, këto ditë zbulova Google Reader, i cili të jep mundësinë që të abonohesh në blogun e çdo miku, dhe pastaj vetem duke vizituar këtë faqe të marrësh vesh se kush nga miqtë ka shtuar ndonjë postë të re në blogun e vet. (Interesant, 'e vet' është mbiemër pronor asnjanës në shqip, në ndryshim nga 'e tij', 'e saj'.)

Me anë të butonit "Add subscription", mund të futësh adresat e të gjithë blogeve në të cilat je i interesuar, dhe automatikisht krijohet një faqe që përmbledh të gjithë këto bloge. Në këtë mënyrë, shpëton nga klikimi i shumë adresave. Ajo çka më çuditi është që dhe një faqe aq shumë e vizituar si Peshku Pa Ujë, ka vetëm 3 të abonuar. Kjo tregon, që jo shumë përdorues shqiptarë të blogeve janë në dijeni mbi këtë funksion, ndaj shpresoj që kjo postë të kontribuojë në ndryshimin e gjërave. Tek e fundit, si ja bëni ju miq për të ndjekur bloget e shumtë që ndiqni?

TED
TED (Technology, Entertainment, Design) është emri i një konference të famshme, ku çdo vit shumë nga njerëzit e famshëm të fushave të sipërpërmendura mblidhen e debatojnë tema të ndryshme. Ajo çka është interesante, është që në website-in e tyre ndodhen shumë video të fjalimeve të mbajtura, dhe ke mundësi të dëgjosh njerëz të tillë si Daniel Dennett, Richard Dawkins, Stephen Hawking, e shumë të tjerë. Videot janë vërtet inspiruese e të hapin dritare dije në shumë tema që intrigojnë apo shqetësojnë shoqërinë njerëzore.

Freakonomics
Freakonomics është titulli i një libri shumë të famshëm të botuar në 2006, që përpiqet të shpjegojë shumë fenomene (si p.sh, "çfarë kanë të përbashkët mësuesit me sportistët e sumos", apo "pse shpërndarësit e drogës jetojnë ende me mamatë") duke përdorur teori ekonomike të shpjeguara për jo-ekonomistë. Për fat të mirë, autorët e librit kanë dhe një blog me të njëjtin titull në gazetën New York Times, dhe herë pas herë kanë vërtet artikuj shumë informativë. Një i tillë ishte dje, Frans De Waal answers your primate questions, të cilin e rekomandoj shumë.

Absurdistan

"Prandaj, ne po i hedhim në erë ato lagje, tërheqim ca vëmendje tek lufta jonë, dhe më pas do të marrim USAID-in, ose Bankën Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim, ose ndoshta japonezët për të paguar për një Gorbigrad të ri. Tashmë ne i kemi të gjitha firmat ndërtuese që na duhen, gjithë ato Bechtel, e ku di unë. Çdokush fiton. Ti duhet t'i tregosh Izraelit mbi të gjitha këto."

Paragrafi i mësipërm është shkëputur nga romani i autorit ruso-çifuto-amerikan Gary Shteyngart, me titullin Absurdistan. Shteyngart është i ri në moshë (lindur në 1972) dhe ky është romani i tij i dytë, roman që në 2006 u zgjodh nga New York Times si një nga 10 librat më të mirë të vitit. Nuk kam dëgjuar që romani të jetë botuar në shqip, po shpresoj që kjo të ndodhë së shpejti. Besoj që në shoqërinë shqiptare, botimi, leximi, dhe diskutimi i këtij romani, do të ishte me shumë vlerë, sepse romani merret me jetën në shoqëritë pas-socialiste, me zvetënimin e vlerave humane, me lojën kapitaliste të rindërtimit, e shumë tema të tjera aq të prekshme në shoqërinë tonë.

Sigurisht që romani është një satirë e hiperbolizuar, po është e vështirë të mos shikosh pjesë të Shqipërisë në shumë pjesë të tij, megjithëse ngjarjet zhvillohen në SHBA, Rusi, dhe në një ish-republikë sovjetike në bregun e Detit Kaspik (Absurdistan). Kjo ish-republikë ka të përbashkët me ne dhe faktin që dikur ka qënë pjesë e perandorisë osmane, por xhamitë e dikurshme tani janë kthyer në kisha, dhe legjendat vendase tregojnë, që shenjtori i vendit, na ish takuar dikur me Krishtin. Gjithashtu, pushtetarët e vendit sillen si bajraktarë të vërtetë, me të njëjtën arrogancë, kokëfortësi, e mungesë humanizmi, që e shikon dhe tek shumë politikanë shqiptarë.

Sa do të dëshiroja që Dritëro Agolli apo Dionis Bubani të ishin sot të rinj 35-vjeçarë, e të përdornin penën e tyre hosten për të përqeshur absurditetin e shoqërisë së re shqiptare. Dhe çuditem sesi nuk ka ende ndonjë autor shqiptar që të ketë gjetur frymëzim në kohërat që jetojmë. Vërtet së fundi Ylljet Aliçka shkruajti "Rrëfenja me ndërkombëtarë", po ai libër është më shumë një satirë drejtuar mediokritetit të burokracisë europiane, sesa një satirë e realitetit kompleks shqiptar. Mos duhet të presim të huajt të shkruajnë për mediokritetin, dritëshkurtësinë, dhe babëzinë e burokratëve dhe një pjese të shoqërisë shqiptare?

Romani i Shteyngart kishte dhe një aspekt që me ngacmonte shumë, sa herë që përmendej. Banorët e Absurdistanit e kishin zakon që sa herë takonin personazhin kryesor të romanit (të quajtur Misha Vainberg), dhe merrnin vesh që ky ishte çifut, t'i thonin:

"Çifutët kanë një histori të gjatë dhe paqësore në vendin tonë. Ata janë vëllezërit tanë, dhe kushdo që është armiku i tyre është dhe armiku ynë. Kur të jesh në Absurdistan, nëna ime do të jetë nëna jote, gruaja ime do të jetë motra jote, dhe në pusin tim do të gjesh gjithnjë ujë për të pirë."

Dhe më pas e përdornin këtë shprehje miqësie e mikpritjeje për të kërkuar ndonjë favor (zakonisht kartmonedha në dollarë). Ajo çfarë më shqetësoi mua ishte satira me konceptin e mikpritjes. Ne shqiptarët e kemi zakon të mburremi: "vërtet ne jemi të varfër, ama mikut i japim thelën dhe kur s'kemi për vete për të ngrënë", apo "bukë e kripë e zemër", "bëj si në shtëpinë tënde", etj. A është mikpritja vërtet një tipar vetëm i shqiptarëve, apo i gjithë vendeve të ish-perandorisë osmane? Pse duhet ta trajtojmë mikun më mirë se njerëzit e familjes dhe veten? A nuk na bën qesharakë një veprim i tillë? A nuk tregon kjo një ndjenjë inferioriteti, dhe mungesë vetërespekti?

Duke ndjekur mbaresat

Morfologjia, ajo disiplinë e gjuhësisë që studion formimin e fjalëve, paraqitet shumë komplekse dhe shpesh krejt e parregullt. Për shembull, për të krijuar mbiemra (ose dhe emra) nga emërtimet e shteteve, qyteteve, dhe krahinave, ekzistojnë një mori mbaresash, zgjedhja e të cilave duket sikur bëhet në mënyrë fare të rastësishme. Le të shohim disa shembuj konkretë:

Mbiemra nga shtetet:

-ak: boshnjak, kazak, polak, etj.

-an: amerikan, kuban, meksikan, etj.

-as: argjentinas, azerbajxhanas, kamerunas, etj.

-ez: anglez, danez, francez, etj.

-ian: algjerian, australian, brazilian, etj.

-?: arab, belg, grek, moldav, rumun, rus, serb, spanjoll, etj. (të parregullt)

Mbiemra nga qytetet/krahinat (shqiptare):

-ak: durrsak, fierak, ulqinak.

-an: shkodran, dibran, krutan, dardan, tropojan, matjan, lumjan, pejan.

-ar: korçar, lushnjar, përmetar, pogradecar, kolonjar, kosovar, tetovar, gjakovar

-as: beratas, elbasanas, tiranas, kavajas, ersekas, tepelenas, shijakas, burrelas, peqinas, kurveleshas, martaneshas.

-ian: lezhian, pukian, kuksian, laçian, (ardian).

-it: gjirokastrit, devollit, dropullit, zagorit.

-iot: delvinjot, sarandiot, mallakastriot, lunxhiot.

-?: vlonjat, mirditor.

Meqë shpesh nuk ka ndonjë arsye logjike për të zgjedhur një mbaresë kundrejt tjetrës, kjo bëhet shpesh shkak gabimesh. Kështu, presidenti Bush thuhet të ketë thënë shprehje si:

"Keep good relations with the Grecians."

"Kosovians can move back in."

duke përdorur në këto raste mbaresën -ian për të krijuar emrat nga Greece (Greqi) dhe Kosovo. Mënyra e saktë për anglishten është Greeks, Kosovars, që të dyja raste të veçanta, ndaj Bush-it i falet padituria e tij (po ndoshta nuk i falet ndihmësve të tij që i shkruajnë fjalimet).

Është interesant që mbiemri vlonjat devijon nga emri i qytetit më shumë se ato të qyteteve të tjerë, dhe ka të njëjtën mbaresë si labeat apo dalmat, fise të kohës së ilirëve, të zonave bregdetare. Një gjë tjetër që të bie në sy është që përveç mirditor, nuk ka ndonjë mbiemër tjetër që mbaron me -or, megjithëse -or është një nga mbaresat statistikisht më të përhapura të shqipes (njerëzor, kohor, rrugor, qendror, trupor, ujor, etj.).

Ndërkohë, nuk mund të mos vësh re që mbaresat kanë një përkatësi gjeografike (-it dhe -iot i përkasin jugut, -an dhe -ian veriut). Duke iu referuar dhe njëherë statistikës, mbaresa -ar dhe bijat e saj -tar dhe -uar janë më të përhapurat në mbiemrat e gjuhës shqipe:

bujar, detar, djaloshar, fshatar, krenar, kureshtar, letrar, vjeçar, etj.;
atdhetar, amtar, besimtar, fetar, kombëtar, lajkatar, lajmëtar, lojtar, etj.;

A mos tregon kjo që banorët e zonave që mbarojnë me këtë mbaresë janë ata që kanë ndikuar më shumë në zgjerimin e fjalorit të shqipes?

P.S. Frymëzimi për këtë postim më erdhi pas leximit të një leksioni për Morfologjinë, ku ndodhen dhe shembujt e presidentit Bush.

Pranë dijes, i panxënë!

Në ditën e djeshme (22 Prill), artikulli më i lexuar i New York Times ishte një opinion nga Bob Herbert, i titulluar "Clueless in America". Qëllimi i artikullit ishte të analizonte të dhënat e fundit në lidhje me nivelin e arsimimit dhe dijeve në Amerikë.

Disa nga faktet e dhëna në artikull ishin:

• çdo 26 sekonda, një fëmijë braktis shkollën (kjo bën që në një vit numri total të mbërrijë në mbi 1 milion)
• një e treta e nxënësve të nivelit të shkollës së mesme nuk përfundon shkollën
• një tjetër një e tretë, megjithëse e mbaron shkollën, nuk është e përgatitur me dije për fazën e mëtejshme (qoftë profesion, qoftë arsim i avancuar)

Pastaj kishte rezultate anketimesh që tregojnë që 1/4 nuk njohin Adolf Hitlerin, 1/3 nuk dinë që "Karta e të drejtave" (Bill of Rights) përmban të drejtën për lirinë e fjalës dhe të praktikimit fetar, ose 1/2 nuk dinë kur është zhvilluar Lufta Civile në Amerikë.

Këto statistika e fakte më bënë të pyesja veten si është situata në Shqipëri dhe gjëja e parë që bëra ishte një vizitë në faqen e INSTAT (Instistuti Statistikës). Megjithëse në faqen kryesore duket sikur INSTAT ende punon rregullisht, Zyra e Shtypit ka që nga data 23.06.2006 që nuk jep asnjë njoftim për shtyp. Po të klikosh tek Treguesit Socialë dhe më pas Arsimi, shikon që nuk ka statistika të përpunuara që nga fillimi i vitit shkollor 2005-06, megjithëse tani jemi në prag të mbarimit të 2007-08.

Sidoqoftë, në këtë faqe gjenden disa tabela Exceli që tregojnë të dhëna për vitet 1991 - 2005. E keqja është që tabelat nuk të japin mundësinë që të vlerësosh sesa nga nxënësit që fillojnë shkollën në vitin e parë, arrijnë të marrin dëftesën e pjekurisë pas mbarimit të shkollës. Ato përmbajnë vetëm të dhëna të tilla:

- Numri i përgjithshëm i nxënësve të rregjistruar në shkollat e mesme (në të gjitha vitet).
- Numri i përgjithshëm i nxënësve të diplomuar (dëftesa e pjekurisë) në një vit të caktuar.

Është për tu trishtuar vërtet, që viti me numrin më të lartë të të diplomuarve nga shkolla e mesme është viti 1991-1992 (me 30616 nxënës). Duke filluar nga ai vit, ky numër ka njohur ulje për shumë vite me rradhë, dhe ka filluar të rritet ngadalë nga 1999, ende pa arritur pikun e 1991/92. Për krahasim, bashkova të dhënat e dy tabelave (të diplomuarit dhe të rregjistruarit të përgjithshëm në një vit), dhe krijova grafin e mëposhtëm:

Meqënëse mungon numri i atyre që rregjistrohen në vitin e parë çdo vit, është e vështirë të përcaktojmë raportin e atyre që diplomohen në fund. Është e çuditshme, që pikërisht një statistikë e tillë e rëndësishme, mungon në tabelat e INSTAT-it. Tek e fundit, si e mat suksesin e politikave arsimore qeveria shqiptare?

Mendova që statistika të tilla mund t'i gjeja në faqet e Ministrisë së Arsimit, po presantimi në Internet i kësaj ministrie i ngjan më shumë një reklame për ministrin Genc Pollo, sesa atij të një institucioni që e merr seriozisht detyrën e tij, duke paraqitur me shifra konkrete, atë që duhet ta quajmë arritjen kryesore të politikës arsimore, dhe që do të dukej qartë në tre statistiska të thjeshta:

• sa përqind e 15-vjeçarëve shqiptarë kanë mbaruar arsimin e nivelit 9-vjeçar?
• sa përqind e 18-19 vjeçarëve shqiptarë kanë marrë dëftesën e pjekurisë?
• sa përqind e 22-23 vjeçarëve shqiptarë kanë një diplomë të shkollës së lartë?

Asnjë arritje tjetër nuk do të fliste më shumë, sesa rritja nga viti në vit i këtyre tre numrave.

A nuk ka gazetarë shqiptarë që janë të interesuar të hetojnë me fakte, se sa të sukseshme janë në të vërtetë politikat arsimore në Shqipëri? Pse flenë ata?

Doctor Who

Të premten, datë 18 Prill 2008, kanali kabllor amerikan SciFi filloi transmetimin e serialit 4 të telefilmit anglez (të prodhuar nga BBC Wales) "Doctor Who". Siç e do tradita e "Doctor Who", episodi i parë ishte një episod special, sepse ngjarjet e tij zhvillohen gjithnjë në ditën e krishtlindjeve, dhe shfaqet po atë natë në Britaninë e Madhe. Episodi i kësaj here, i titulluar "Voyage of the Damned" (Udhëtimi i të mallkuarit), kishte si aleate të Doktorit (i luajtuar në tre serialet e fundit nga i mrekullueshmi David Tennant) këngëtaren austrialiane Kylie Minougue. Episodi ishte vërtet tërheqës, ngjarjet zhvilloheshin në një anije fluturimi të quajtur "Titanic", e cila, sikur të mos ishte ndërhyrja e Doktorit dhe e ndihmësve të tij, do të kishte shkatërruar planetin e Tokës, bashkë me vetveten.

Nuk jam në dijeni nëse ndonjë televizion shqiptar i ka blerë të drejtat televizive për "Doctor Who", ose nëse BBC One është pjesë e ndonjë pakete satelitore që kapet në Shqipëri, por do të ishte njëkohësisht edukuese dhe argëtuese për publikun shqiptar (sidomos të rinjtë), nëse do të kishte mundësi të ndiqte aventurat nëpër hapësirë dhe kohë të "Doktor Who" dhe shoqëruesve të tij.

Nuk e di ku të filloj e ku të mbaroj me lëvdatat për "Doctor Who". Për mua është momentalisht seriali më i mirë në eterin televiziv. Asnjë serial tjetër nuk bashkon në një mënyrë kaq intelligjente dhe me një humor human, aq shumë nga temat morale, sociale, dhe politike që shqetësojnë epokën tonë. Mbi të gjitha: respekti për gjallesat (në çfarëdolloj forme aliene që ajo të marrë), mendja e hapur (toleranca) ndaj të panjohurës, dilema e zgjedhjes mes të mirës së përgjithshme dhe asaj personale, evolucioni i specieve, konflikti (ende joreal) njeri-makinë, sakrifikimi dhe vetësakrifikimi, diktaturat dhe brain-washing, ideologjizimi fanatik, etj. etj.

Dhe padyshim, edhe për dikë që nuk interesohet për tema të tilla, filmi është një aventurë që bashkon gjithë elementët e zhanrit "science fiction": anije kozmike që flutorojnë me shpejtësinë e dritës, udhëtime para e mbrapa në kohë, alienë të të gjitha përmasave dhe formave, raca jonjerëzore super të sofistikuara, dhe efekte të tjera të tilla.

Por mbi të gjitha qëndron figura komplekse e Doktorit, një 903-vjeçar, nga specia e zhdukur e "Zotërve të Kohës" (time lords), që ka aftësinë të rigjenerojë vetveten (kjo është dhe një mundësi që i lejon autorët e filmit të ndryshojnë aktorët që luajnë Doktorin, sepse pas çdo ringjalljeje, Doktori ka mundësi të ndryshojë pamjen fizike, por nuk humbet memorien). Ai ka një anije kozmike në formën e një kabine telefonike, të quajtur TARDIS, e cila në një farë mënyrë mund të quhet si një anije magjike (megjithëse ajo që ne shikojmë si magji, është produkt i një teknollogjie të avancuar aliene), për shkak të shumë tipareve të jashtëzakonshme që zotëron (një prej tyre është përkthimi simultan i gjuhës së çdo qënieje në univers).

Së fundi, çdo episod (dhe ata më tragjikët, dhe të tillë ka disa), nuk mungon kurrë të ketë ato elemente të humorit spontan anglez, që i bën anglezët të dallohen në të gjithë botën.

Për të gjita këto që thashë, uroj shumë, që dhe shikuesit shqiptarë të kenë së shpejti mundësinë të njihen dhe miqësohen me "Doctor Who".

P.S. Titulli i filmit "Doctor Who" është një shaka që përsëritet shpesh në film. Doktori e thërret gjithnjë veten: "The Doctor" (Doktori), dhe ata që e takojnë pyesin: "Doctor Who?" (Doktori kush?, dmth kush është emri që vjen mbas titullit Doktor).

Vendimmarrje (1)

Disa ditë më parë Selfmaderadio kishte lënë një koment për postën time Fjalëpaku, punëshumi!, dhe unë premtova që do të reflektoj mbi idetë e saj. Meqë komenti prek disa tema, unë po i ndaj në dy pjesë përsiatjet e mia për problemin.

Selfmaderadio >> Une kisha nje ngacmin ne pjese e fundit kur thua se (me te drejte) qe nepermjet lodrave ne kompjuter dhe fMRI ne shohim (masim) punen. Por, ne shohim vetem produktin perfundimtar, dhe jo shkaqet qe çuan atje; snjehere nuk do dime ne se keta nejrez ishin vetevetja kur moren ato vendime qe moren.

Pjesa e fundit e fjalisë, duket sikur sugjeron që ka raste, kur një individ që po merr një vendim e ka mendjen të pushtuar nga një "vete" jashtë apo brenda vetvetes së zakonshme. Kjo është një temë që sidomos Hollywood-i e ka shumë për zemër (në formën e dyshes së famshme: Dr. Jekyll dhe Mr. Hyde), por meqë ky fenomen mund të shikohet si sëmundje, dhe nuk është i përhapur, besoj që mund ta eliminojmë. Atëherë ngelet ta shikojmë nga pikëpamja që individët ose në mënyrë të vetëdijshme vendosën të mashtronin eksperimentuesit, ose ata mashtruan në mënyrë të pavetëdijshme (ku me mashtrim do të nënkuptojmë që nuk u sollën si vetvetja). Meqë shumica e eksperimenteve bazohen mbi një kampion individësh, të cilët në shumicën e rasteve nuk e njohin dhe nuk kanë kontakt me njëri-tjetrin, mund të përjashtojmë një skenar shumë-autorësh për të sabotuar eksperimentin. Nëse individë të izoluar do ta bëjnë këtë gjë, unë besoj që ata janë një minorancë që mund të skartohet gjatë përpunimit statistikor të rezultateve. Prandaj ngelet vetëm hipoteza, që mund të ketë individë, që për arsye se nuk e njohin mirë vetveten, mund të veprojnë në një mënyrë të tillë që kompromenton rezultatet. Unë nuk kam marrë ndonjëherë pjesë në përgatitje eksperimentesh me subjekte humanë, por besoj që kjo duhet të jetë një çështje që arkitektët e eksperimenteve duhet ta kenë marrë parasysh. Një mënyrë që më vjen në mend, është përsëritja e qëllimit të eksperimentit duke ndryshuar formën e tij, pra riformulimi i të njëjtës situatë me skenarë të ndryshëm. Një mënyrë tjetër është që të ripërsëritësh eksperimentet në distanca kohore, për të parë nëse rezultatet janë të ripërsëritshme. Pra, nëse është çështje metodollogjike, besoj që kjo e ka një zgjidhje të mbështetur në mekanizma statistikorë.

Por ajo që shqetëson ndoshta dhe më shumë Selfmaderadio, është që dhe kur dimë rezultatin, ne nuk jemi në gjendje të kuptojmë pse u arrit në këtë rezultat. Në vazhdim do të spekuloj sesi e shikoj unë këtë dukuri. Mund të jetë e mundur që koncepti i "shkakut" është thjesht një kategori abstrakte e krijuar nga njerëzit, dhe nuk i përgjigjet një procesi në tru. Në fakt po t'i hedhim një sy zhvillimit të shoqërisë njerëzore, është e qartë që nga shekulli në shekull, duke grumbulluar më shumë dije, njerëzit kanë prodhuar arsyetime përherë e më të sofistikuara. Një nga këto është racionalizimi, fakti që ne ndjejmë nevojën (ose jemi të detyruar nga ambjenti ku jetojmë) për të justifikuar çdo veprim tonin, sidomos ata që janë jashtë normës (ose natyrës tonë).

Nga ana tjetër, meqë njerëzit në jetë kanë shumë vendime për të marrë, të paktën ato vendime që janë të domosdoshme për mbijetesën e tij si specie, janë hard-wired (të çimentuara) në tru. Një pjesë tjetër vendimesh merren me atë që quhet "reinforcement learning" (mësimi përmes përforcimit). Kjo nënkupton që shumë herë në jetë, sidomos në situata që nuk i kemi ndeshur kurrë, ne mund dhe të marrim vendimin e gabuar. Nëse gabimi nuk është fatal, kuptohet që s'kemi për ta bërë më atë gabim (po të jemi të zgjuar). Ajo çka shikoj unë si më e rëndësishmja, është aftësia për të abstraguar dhe për të dalluar analogji mes situatave. Kjo do të na ndihmonte pastaj që në çdo situatë, pavarësisht sa e re do të ishte kjo për ne, të ishim në gjendje të zbatonim të njëjtin mekanizëm arsyetimi si në një situatë të ngjashme nga e kaluara.

Abstragimi, analogjia, gjenerimi i opsioneve, janë të tëra karakteristika të asaj që quajmë vetvete. Dhe kjo na sjell tek (pa)aftësia për të njohur vetveten. Nëse e njohim vetveten, jemi në gjendje të shpjegojmë çdo vendim që marrim (përjashto ata që janë hard-wired, megjithëse ajo që ne quajmë vullneti i lirë (free-will) shpesh na bën që të marrim vendime të kundërta me ato që janë hard-wired, psh, të hidhemi në lumë për të shpëtuar një të panjohur).

(vazhdon)

Matës i suksesit

Më pëlqen që ky blog po më jep mundësinë për dialog me Selfmaderadio, ndaj dhe këtë postë do t'ia kushtoj komentit të saj të fundit.

e paditur >> Nderkohe qe duke shikuar se cfare kane arritur keta njerez ne jete, mund te perfitosh nje pamje me te qarte, se kush eshte thelbi i tyre.

Selfmaderadio >> Si e masim se cfare kane arritur njerezit ne jete? Nuk e di se ne cfare konteksti e ke kete fjali ne koken tende. Do me interesonte, nese ke kohe.

Besoj që suksesin e një individi në jetë mund ta masim të paktën në tre dimensione (mund të ketë dhe më shumë, sepse çdo dimension është i lidhur me rolin që një individ luan në një moment të caktuar). Por besoj që mund të biem dakord që, të paktën në kohën që jetojmë, tre janë rolet kryesorë që mund të luajë një individ:

• roli në kontekstin familjar (prind, fëmijë, nip, gjyshe, etj.)
• roli në kontekstin shoqëror (qytetar, mik, votues, fqinj, blerës, ndotës ambjenti, i droguar, bamirës, etj.)
• roli në kontekstin ekonomik (ku ekonomi po quajmë në tërësi sistemin që merret me shkëmbim vlerash e shërbimesh. Në këtë kontekst roli është ai i profesionit: politikan, gazetar, sportist, mjek, profesor, etj.)

Çdo invidid që arrin të maksimizojë suksesin e tij njëkohësisht në të tre këto dimensione, mund të quhet si më i suksesshmi. Për shumicën e njerëzve, kjo është një utopi. Është utopi për faktin e thjeshtë që secili rol është i lidhur me një kosto të lartë. Meqë energjia dhe koha e çdo individi është e kufizuar, është e pamundur që një individ të jetë në gjendje të paguajë koston totale të suksesit të përgjithshëm. Prandaj një pjesë ose mjaftohen vetëm me një dimension (shumë prindër quajnë suksesin e tyre më të madh në jetë fëmijët që kanë lindur, rritur, dhe edukuar), ose oshilojnë në shkallën e sukesit të çdo dimensioni sipas periudhave kohore ose prioriteteve të momentit. (Për shembull, shumë femra e shtyjnë krijimin e familjes deri në moshën 35-40 vjeçare, sepse duan të arrijnë suksesin maksimal në karrierë.)

Sidoqoftë, suksesi i individit është diçka që nuk i shpëton dot interpretimit të influencuar nga morali i shoqërisë që bën gjykimin. Për shembull, momentalisht në Shqipëri mund të themi që suksesi ekonomik vlerësohet në kurriz të atij shoqëror. (Dikush mund të jetë trafikant njerëzish, por s'i bëhet fare vonë që po shfrytëzon më të dobëtit e nevojtarët, bile familja dhe miqtë e nxisin në këtë rol. Mjafton të kujtojmë që shumë nga vajzat e shfrytëzuara për prostitucion janë nën një presion të madh nga ana e familjarëve të shfrytëzuesve të tyre, për të tërhequr akuzat.) Fenomene të tjera si ndotja e ambientit, shpërfytyrimi urban, shkatërrimi i ambjenteve dhe pronës publike, mosrespektimi i rregullave të qarkullimit rrugor, shitja e mallrave të skaduar, kontrabanda e Gërdecit, e shumë të tjera si këto, tregojnë qartë që matja e suksesit vetëm në dimensionin ekonomik është shndërruar në të vetmin matës suksesi në shoqërinë shqiptare.

Prandaj, besoj që fjalia ime e cituar në fillim të postës, vërtet ishte e paqartë, dhe Selfmaderadio kishte të drejtë të kërkonte sqarim. Ne nuk mund t'i masim arritjet e një individi pa përcaktuar qartë kush është dimensioni i suksesit dhe kush është kompasi moral i shoqërisë ku po vlerësohet suksesi.

Përbuzja ime u drejtohet atyre individëve të hapësirës mediatike shqiptare (politikanë, analistë, komentatorë) që monopolizojnë debatin duke marrë përsipër dhe përcakimin e dimensionit të suksesit, dhe atë të krijimit të etikës/moralit, në mënyrë që të jenë ata të vetmit fitues. Ata janë fjalëshumët "par excellence".

Dinpaku dhe Dinshumi

Kur titullova postën time të fundit, "Fjalëpaku, punëshumi", mendoja që kjo është një fjalë e urtë popullore që duhet ta kisha dëgjuar dikur. Sidoqoftë, një kërkim i mëpasshëm në Google, nuk ndeshi asnjë përdorim të saj. Kjo më bëri të mendohesha më tej, dhe më në fund e gjeta përgjigjen tek dy personazhet e njërit nga librat më të dashur të fëmijërisë time: "Aventurat e Dinpakut dhe të shokëve të tij", ku dy personazhet në fjalë janë, sigurisht, Dinpaku dhe Dinshumi. Për fat të keq, ka më shumë se 15 vjet që librin ua dhashë fëmijëve të një komshiu në Tiranë, dhe ja kam humbur adresën. Sidoqoftë, shpresoj që kur të rikthehem, ndoshta do të mund ta gjej në ndonjë librari të Tiranës. Një kërkim në Google tregon që shtëpia botuese UEGEN e ka ribotuar në vitin 2002.

E kam pëlqyer gjithnjë idenë e librave për fëmijë, për të emërtuar personazhet me tipare të ndryshme qoftë të karakterit, qoftë të pamjes fizike. Tek Aventurat e Dinpakut me kujtohen të paktën tre tipe emrash:
- pamja fizike: (Petulla, ?)
- profesioni (Kinina, Pinca, Vida)
- sjellja (Dinpaku, Dinshumi)

Megjithëse u përpoqa ca, nuk arrij të tërheq nga kujtesa të gjithë emrat e 16 beqarëve meshkuj të librit që ndërtuan balonën për të gjetur qytetin ku jetonin vajzat beqare. S'më kujtohen as emrat e dy qyteteve, apo ndonjërës nga vajzat që ata takojnë.

Por më kujtohet pamja e librit, e njëjtë me atë të dispensave universitare, me faqet e ashpra ne format A4 ose me të madh. Si dhe pikturat e shumta që ndodheshin në çdo faqe. Në Internet informacionet për përkthyesin janë ca kontradiktore, diku thuhet Bedri Dedja, dhe diku tjetër Jorgji Dhoksani. Kushdo që të ketë qënë, meriton vlerësimin më të lartë për shqipërimin e tekstit. Një gjë e kam ende në kujtesë ama. Dy vjersha që janë si lojëra fjalësh, të cilat i recitonte dhe gjyshja ime, megjithëse ajo s'e dinte kush ishte Dinpaku. Besoj që vjershat të kenë qënë të Jugut të Shqipërisë, dhe të jenë përdorur në vend të atyre të origjinalit.
Ja se ç'më kujtohet mua:

Onomëna, donomëna
triferi, kalloferi
pendë, pendë, pinaqeri
urdhi, curdhi
cingla na urdhi

Onomëna, donomëna
trejson, zoti kon
konica, berbelica
syzi, syqershi
del e merr kokëçarë
pasliq, kaciq

Sigurisht që s'kanë asnjë kuptim, por është taman ai lloj gjepurash që mund të shpikin fëmijët.

Një kërkim në Google për autorin rus, Nikolai Nosov, nxjerr në dukje që "Dunno's Adventures" qënkan të përkthera dhe në anglisht si një seri librash, dhe po kështu dhe në gjermanisht, psh, "Nimmerklug in Sonnenstadt". Do të ishte interesant të gjenim të paktën emrat e personazheve në të tre gjuhët + rusisht e të shikonim, kush ka përkthimin më interesant.

Një kërkim dhe më i hollësishëm në Internet, nxjerr një faqe të Wikipedias, ku thuhet që personazhi i Dinpakut është baza e një trilogjie të famshme në të gjithë botën: Aventurat e Dinpakut dhe shokëve të tij (1954), Dinpaku në Qytetin e Diellit (1958), dhe Dinpaku në Hënë (1966). Ndoshta ngaqë ne u prishëm me rusët, librat e mëpasshëm mbetën pa u përkthyer. Më shumë për trilogjinë gjendet këtu, po për fat të keq, emrat e personazheve janë rusisht.